Op 21 december 2021 ontviel ons veel te vroeg Jan Van Damme (°Antwerpen, 23 april 1957). Hij was lid van het Vlaams comité geassocieerd met het Corpus Vitrearum België sinds de oprichting van het comité in 1998.

Jan Van Damme studeerde Oudheidkunde en Kunstgeschiedenis aan de KU Leuven. Nadien volgde hij het postgraduaat monumentenzorg aan het toenmalige Hoger Architectuurinstituut van het Rijk (HAIR), waar hij afstudeerde met een voortreffelijke thesis over de barokke biechtstoelen van zijn geliefde Sint-Pauluskerk in Antwerpen. Van 1988 tot 1990 was hij deeltijds assistent bij het postgraduaat monumenten- en landschapszorg. Daarna werd hij aangesteld tot conservator van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in dezelfde stad. Uit die periode dateert de publicatie “De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen” (1994) waaraan hij zijn medewerking verleende. Hij combineerde die opdracht met een regelmatig gastdocentschap aan de opleiding Conservatie/Restauratie van het Nationaal Hoger Instituut en de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten te Antwerpen.

Vanaf 1997 tot aan zijn overlijden reisde hij dagelijks naar Gent waar hij werkzaam was als beleidsmedewerker bij de dienst Monumentenzorg en Cultuurpatrimonium van het provinciebestuur van Oost-Vlaanderen. Hij was betrokken bij het beheer van het provinciaal kunstbezit en was auteur/redacteur van een hele reeks kunsthistorische publicaties, waaronder inventarissen van het roerend patrimonium bewaard in parochiekerken en biografische lexicons van de Gentse edelsmeden. Het is zijn verdienste dat hij steeds het glasraam onder de aandacht bracht van kerkbesturen. Zo organiseerde hij in 2014 een druk bijgewoonde studiedag waar hij sprak over “Behoud van architecturaal glas vroeger en nu”.

Jan was lid van talrijke wetenschappelijke verenigingen, waaronder de Stichting Cornelis Floris en het Corpus Vitrearum. Daarbij was hij vaak medeorganisator van diverse studiedagen en verleende zijn medewerking aan talrijke publicaties, zo onder meer over Cornelis Floris.

Zijn specialiteit was zeker de beeldhouwkunst en het meubilair, maar hij bezat ook veel kennis over zilverwerk, monumentenzorg, religieus en burgerlijk interieur. Bovendien had hij een bijzondere interesse voor de glasraamkunst,  met name voor het werk van glasschilders uit onze streken werkzaam in Spanje. Over de Habsburgse glasraamschenkingen, deed hij intensief archiefonderzoek in binnen- en buitenland. Interessante ontdekkingen werden dan meegedeeld op talrijke lezingen en verwerkt in artikels. Aangezien er vandaag op academisch niveau nog nauwelijks historisch onderzoek gedaan wordt naar de glasschilderkunst, is zijn bijdrage bijzonder. 

Tot slot brengen we de tentoonstelling “Een venster op de hemel. De glasramen in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen” in herinnering. Dat was in 1996. Het was zijn initiatief en tot op vandaag blijft het een van de enige grote tentoonstellingen waar het glasraam centraal staat. Voor de catalogus bezorgde hij het historisch overzicht van de glasramen in de kathedraal, nog steeds een referentiewerk in het glasramenonderzoek.

Jan was een bron van ongelofelijk veel kennis. Kennis die hij graag informeel deelde op vergaderingen, maar vooral ook in gesprekken. Die zullen we nu voor altijd moeten missen.

Ten behoeve van het kunsthistorisch onderzoek en als eerbetuiging aan Jan volgt hieronder een chronologisch overzicht van zijn publicaties. Omdat een aantal van zijn teksten niet gepubliceerd werden of bijvoorbeeld enkel in het Spaans verschenen, wordt een selectie in digitale vorm bijgevoegd. De teksten zijn uit respect voor de auteur weergegeven in de vorm zoals hij ze ons heeft nagelaten. De selectie gebeurde door Joost Caen en Madeleine Manderyck, in samenspraak met de familie Van Damme.

Publicatielijst 

Timmer- en schrijnwerk in het 16de-eeuwse Antwerpse burgerhuis, in Rijke vorm en bonte kleur in 't Antwerps burgerinterieur omstreeks 1585, tentoonstellingscatalogus, Antwerpen, 1985, p.49-52.

Een keukentafereel van Joachim Beuckelaer: interieur tussen theorie en realiteit, in Joachim Beuckelaer, tentoonstellingscatalogus, Gent, 1986-1987, p.49-52.

De Antwerpse tafereelmakers en hun merken, in De Leiegouw, 29, afl.1-2, Kortrijk, 1987, p.259-264.

Jan en Cornelis Petercels, schrijnwerkers en antijksnijders te Leuven en Antwerpen, in Arca Lovaniensis, artes atque historiae reserans documenta. Jaarboek 1986-1987, Leuven, 1987, p.129-138.

I.s.m. Els VAN EECKE-DE VRIES, Cornelis Lantschot: biografisch, in Jaarboek Cornelis Floris,1987, Antwerpen, 1988, p.14-32.

Drie schilderijen uit de voormalige Rosaliakapel, in Jaarboek Cornelis Floris, 1987, Antwerpen, 1988, p.89-93.

Enkele gegevens omtrent Jan en Jan-Anthoni van den Cruys, Antwerpse beeldhouwers uit de barok, in Jaarboek Cornelis Floris,1988, Antwerpen, 1989, p.54-60.

Het poortgebouw van de Sint-Pauluskerk, een sieraad aan de veemarkt. Historisch onderzoek, in Sint-Paulus-info, 40,1989, p.596-599.

De biechtstoel in de kapel van de Zoete Naam Jezus in de Antwerpse Sint-Pauluskerk, in Sint-Paulus-info, 41,1989, p.618-625.

Documenten betreffende de Antwerpse beeldhouwers Jan en Jan-Anthoni van den Cruys, in Jaarboek Cornelis Floris,1989, Antwerpen, 1990, p 42-70.

De familie Le Grelle en de relieken van Anna van St. Bartholomeus, in Jaarboek Cornelis Floris,1989, Antwerpen, p.76-80.

Een stratenplan van 1582 en zijn gevolgen, in Sint-Pauluskerk van Antwerpen. Periodiek Informatieblad over de restauratiewerken en de archeologische opgravingen, 2, Antwerpen, 1990, p.1-3.

De eerste architect van de Sint-Pauluskerk: Domien de Waghemakere of Rombout II Keldermans?, in Sint-Pauluskerk van Antwerpen. Periodiek Informatieblad over de restauratiewerken en de archeologische opgravingen, 2, Antwerpen, 1990, p.3-4.

Het gestoelte van de Zoeten Naem Jezus en zijn voorgangers, in Sint-Paulus-info, 43,1990, p.666-672.

0mtrent de oude glasramen in de Sint-Pauluskerk, in Sint-Paulus-info, 46,1990, p.742 -748.

I.s.m. Joke BUNGENEERS, Sander PETERS, Rutger STEENMEIJER, Linda VAN DIJCK en Johan VEECKMAN, De restauratie van het monumentale poortgebouw Veemarkt-hoek Zwartzustersstraat, te Antwerpen, in Monumenten en Landschappen, 10, afl.1,1991, p.41-58.

Hoe de Lantschotkapel Rosaliakapel werd, in Jaarboek Cornelis Floris,1990, Antwerpen, 1991, p.56-63.

Een collectie maakt geschiedenis, in Het Stedelijk Museum Vander Kelen-Mertens in Leuven. Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, 1991-1992, afl.1,

p.9-17.

Een republiek in een republiek, in Het Stedelijk Museum Vander Kelen-Mertens in Leuven. Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, 1991-1992, afl.1, p.l8.

De Antwerpse tafereelmakers en hun merken. Identificatie en betekenis, in Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen. Jaarboek 1990, Antwerpen, 1991, p.193-236.

Van kloosterkerk tot parochiekerk, in Sint-Paulus-info, 50,1991, p.832-839.

Medewerking aan Stad in Vlaanderen. Cultuur en maatschappij 1477-1787, tentoonstellingscatalogus, Brussel, 1991, p.325-326 (cat.nr.38) en p.347-348.(cat.nr.60).

Iets over de Sint-Paulusstraat en Sint-Pauluspoort, in Jaarboek Cornelis Floris, 1991, Antwerpen, 1992, p.41-60.

0mtrent het aandeel van de Antwerpse schrijnwerkers in de retabelproduktie, in Antwerpse retabels 15de-16de eeuw, tentoonstellingscatalogus, II, Essays, Antwerpen, 1993, p.54-56.

I.s.m. Willem  AERTS, De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in Antwerpen, in Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, 31, afl.1, 1993.

De bouw van de Sint-Pauluskerk na 1582, in Sint-Paulus-info, 56,1993, p.974-980.

Medewerking aan Antwerpen. Verhaal van een metropool, 16de-17de eeuw, tentoonstellingscatalogus, Antwerpen, 1993, p.147-148 (cat.nr.2), p.165-166 (cat.nr.l6), p.176 (cat.nr.28), p.245 (cat.nr.94) en p.332 (cat.nr.l80).

Medewerking aan Antwerpse retabels 15de-16de eeuw, tentoonstellingscatalogus I, Antwerpen, 1993, p.30-34 (cat.nr.2), p.40-43 (in samenwerking) (cat.nr.4), p.94-97 (cat.nr.l3).

Het koorgestoelte van de Antwerpse Sint-Pauluskerk, in Sint-Paulus-info, 58,1994, p.1041-1048.

Christus Flagellatus. Een laat werk van Cornelis Struyf, in Sint-Paulus-info, 58,1994, p.1049-1051.

Het Christuscorpus van het Falconplein in de Sint-Pauluskerk, in Sint-Paulus-info, 59, 1994, p.1109-1118.

De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen, Gent, uitgave Gemeentekrediet, Snoeck-Ducaju en zoon, 1994.

Laevinus Torrentius, kunstliefhebber?, in Jan VAN DAMME (red.), Laevinus Torrentius. Tweede bisschop van Antwerpen, tentoonstellingscatalogus, Antwerpen-Leuven, 1995, p.87-100.

Historisch overzicht van de glasramen in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen, in Een venster op de hemel. De glasramen van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen, tentoonstellingscatalogus, Antwerpen, 1996.

Kunst en Kerk op gescheiden wegen, in P.THOMAS (red.), De gouden Ark. Religie en cultuur, Tielt, 1996, p.213-218.

Het biechtgestoelte van de Antwerpse Sint-Pauluskerk, in Monumenten en Landschappen, mei-juni 1996, p.38-49.

De organisatie van het Antwerpse glazeniersambacht, in Doorgelicht, G.I.C. 1, 1996, p. 5-13.

I.s.m. Joost CAEN, Armand CALDERS, Hugo CLAES, Rutger STEENMEIJER, Leidraad bij het opmaken van bestekken voor de conservatie en/of restauratie van glasramen, in Doorgelicht, G.I.C. 1, 1996, p. 59-77.

I.s.m. Antoinette HUYSMANS, Carl VAN DE VELDE en Christine VAN MULDERS, Cornelis Floris 1514-1575, beeldhouwer, architect, ontwerper, uitgave Gemeentekrediet, Brussel, 1996.

Medewerking aan Joke BUNGENEERS en Stefaan GRIETEN (red.),  De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen. Ancien Régime, Inventaris van het kunstpatrimonium van de provincie Antwerpen, 3, Antwerpen, 1996.

Inventarisatie van het kerkelijk roerend patrimonium in de provincie Oost-Vlaanderen. Monumentenzorg in historisch perspectief, in Jaarverslag van de provincie Oost-Vlaanderen. Monumentenzorg en Cultuurpatrimonium, Gent, 1997, p.50-55.

I.s.m. Luc BAUTERS:  Eigendomsrechten van archeologische voorwerpen en hun gevolgen, in Jaarverslag van de provincie Oost-Vlaanderen. Monumentenzorg en Cultuurpatrimonium, Gent, 1998, p. 11-16.

César Vanhevele, voorzichtig vernieuwer van de glasschilderkunst, in Jaarverslag van de provincie Oost-Vlaanderen. Monumentenzorg en Cultuurpatrimonium, Gent, 1999, p.98-105.

Een Sint-Michielsbeeld in de Sint-Pietersbandenkerk van Hamme, in Jaarverslag van de provincie Oost-Vlaanderen. Monumentenzorg en Cultuurpatrimonium, Gent, 1999, p.110-119.

Hoe het “Steenken” bijna een houten gevel kreeg, in Brabom. Berichten en Rapporten over het Antwerps Bodemonderzoek en Monumentenzorg, 3, Antwerpen, 1999, p.247-251.

Zelfstandigheid tot onafhankelijkheid. Over de artistieke productie in Antwerpen, Lier en Hoogstraten, in Lira Elegans, Liers Genootschap voor Geschiedenis, Jaarboek 6, 1996, [1999], p.91-101.

Sint-Hermes. Van Rome tot Ronse, in Kleine cultuurgidsen, Gent, 2000.

Gebrandschilderd glas. Kunstwerk in context, in Beschermbeglazing voor monumentaal gebrandschilderd glas. Verslagboek van de studiedag in het Provinciaal Administratief Centrum, Gent, 14 november 2000, p.5-9.

Oude sporen van rozenkransdevotie in Oost-Vlaanderen, in Jaarverslag van de provincie Oost-Vlaanderen. Monumentenzorg en Cultuurpatrimonium, Gent, 2000, p.138-149.

De verdwenen glas-in-loodramen van de Sint-Baafskathedraal, in Jaarverslag van de provincie Oost-Vlaanderen. Monumentenzorg en Cultuurpatrimonium, Gent, 2003, p.123-131.

I.s.m. Martine PIETERAERENS en Patrick DEVOS, Open monumentendag 2003: steen-ideeëndag 22 januari 2003, uitgave Provinciebestuur Oost-Vlaanderen. Dienst 92. Monumentenzorg en Cultuurpatrimonium, 2003. 

Het Onze-Lieve-Vrouwealtaar van de hoofdkerk van Sint-Niklaas en de kopieerpraktijk in de Antwerpse beeldhouwersateliers uit de barokperiode, in Jaarverslag van de provincie Oost-Vlaanderen. Monumentenzorg en Cultuurpatrimonium, Gent, 2004, p.144-154.

The donation of the Seventh Window: A Burgundian-Habsburg tradition and the role of Vilglius van Aytta", in Wim DE GROOT (ed.), The Seventh Window. The King's Window donated by Philip II and Mary Tudor to Sint Janskerk in Gouda (1557), Hilversum, 2005, p.131-144
 

Jan Huet (Wortel 1903-Antwerpen 1976), kunst- & glasschilder, Hoogstraten, 2005.

De glaskunstenaar, in Herman Wauters, glazenier, Mortsel, 2005, p. 11-55.

Niclaes Rombouts y las vidrieras de la Cartuja de Miraflores, in La Cartuja de Miraflores. III. Las vidrieras. Cuadernos de restauraçion de Iberdrola, XIII, s.l. 2007, p. 41-59.

I.s.m. Ignace VAN DRIESSCHE: Inventaris van de zilvercollectie van het kasteel van Laarne, Gent, 2009.

Gemerkt in Gent of onder Gentse hoede, in Gents zilver in Laarne, tentoonstellingscatalogus, Laarne, 2010.

I.s.m. Mieke VAN DOORSELAER, De zilvercollectie van het kasteel van Laarne on the MoVe, in Cultureel Jaarboek Provincie Oost-Vlaanderen, 2010, p. 42-45.

I.s.m. Bob VANDEN EYNDE en Veerle VAN DE MEUTER, De provincie Oost-Vlaanderen brengt kunst en cultuur aan huis in Den Haag, in Cultureel Jaarboek Provincie Oost-Vlaanderen, 2012, p. 48-51.

I.s.m. C. VAN DEN BUSSCHE en Jean-Jacques VAN ORMELINGEN, Lexicon van de Gentse zilversmeden uit de 17de en 18de eeuw, Gent, 2012.

Les donations de vitraux des Habsbourg à partir de Philippe II au Pays-Bas anciens, in Österreichische Zeitschrift für Denkmalpflege, Dynastische Repräsentation in der Glasmalerei. Akten des 26. Internationalen Colloquiums des Corpus Vitrearum, LXVI, 3-4, 2012, p. 391-401.

I.s.m. Emile GEZELS en Jean-Jacques VAN ORMELINGEN, Biografisch woordenboek van de Gentse edelsmeden uit de 15^e en 16^e eeuw, uitgave Provinciebestuur Oost-Vlaanderen, 2015.

I.s.m. Luc BAUTERS en Lien LOMBAERT, Goochelen met SketchUp: een 3D-model als studiemethode voor reconstructie, in Cultureel Jaarboek Provincie Oost-Vlaanderen, 2015-2016, p. 132-137.

Les peintres verriers Niclaes I Rombouts et Niclaes van Conincxloo et les vitraux du palais du Coudenberg à Bruxelles (1480-1566), in Le vitrail dans la demeure des origines à nos jours, XXVIIIe colloque international du Corpus VItrearum, Programme et résumés des communications, Troyes, 2016, p. 14-15.

Stained glass in St Paul’s church in Antwerp in the 17^th century. Historical documents on the work of Abraham Van Diepenbeeck and Jan De Labaer, in Stained glass in the 17^th century. Continuity, Invention, Twilight. 29^th International Colloquium Corpus Vitrearum, Antwerpen, 2018, p. 149-153.

I.s.m. André VAN DEN KERCKHOVE en Tim DE DONCKER, Biografisch woordenboek van de Gentse edelsmeden uit de 19^de eeuw: 1798-1869, uitgave Provinciebestuur Oost-Vlaanderen, Gent, 2020.

I.s.m. Madeleine MANDERYCK en Zsuzsanna VAN RUYVEN-ZEMAN, Paulus gestenigd en Paulus gegeseld. Abraham Van Diepenbeecks (1596-1675) ontwerpen voor een glasramencyclus in de Antwerpse Sint-Pauluskerk, Phoebus Focus, XXII, 2021.

Teodoro de Holanda et les projets de vitraux pour la cathédrale de Granade, in The Concept and Fabrication of Stained Glass from the Middle Ages to the Art Nouveau. 30^th International Colloquium Corpus Vitrearum, Barcelona, 2022, p. 59-65.

Tekst en artikels

2004 Schenkingen Glasramen onuitgegeven tekst Jan Van Damme

2007 Niclaes Rombouts y las vidrieras de la Cartuja de Miraflores, in La Cartuja de Miraflores.

2007 Translation English:  Niclaes Rombouts La Cartuja de Miraflores

2007 Vertaling Nederlands: Niclaes Rombouts, La Cartuja de Miraflores

2012 Donations de vitraux des Habsbourgs à partir de Philippe II ÖZKLD LXVI, Heft 3-4

2018 Stained glass 17th century, Continuity, Invention and Twilight. Colloqium Corpus Vitrearum Antwerpen

2022 Teodoro de Holanda colloquium CV Barcelona